Wat is zwangerschapsdiabetes?

Zwangerschapsdiabetes, ook wel zwangerschapsdiabetes genoemd, is een van de meest voorkomende bijkomende ziekten tijdens de zwangerschap. De diagnose zwangerschapsdiabetes is in het begin waarschijnlijk een schok voor veel vrouwen. Met een goede behandeling kan de gezondheid van moeder en kind echter worden gegarandeerd en kunnen risico's worden vermeden.

Wat is zwangerschapsdiabetes?

Zwangerschapsdiabetes is een kortdurende diabetesaandoening. Het lichaam produceert niet genoeg insuline om de suikerspiegel tijdens de zwangerschap goed te reguleren. Soms wordt het ook glucose-intolerantie of koolhydraatintolerantie genoemd. Tussen de twee en vijf procent van de zwangere vrouwen ontwikkelt zwangerschapsdiabetes. Bij vrouwen die tot een risicogroep behoren, stijgt dit percentage tot zeven à negen procent. Na de bevalling stabiliseert de bloedsuikerspiegel zich normaal gesproken weer. Vrouwen met zwangerschapsdiabetes hebben echter een verhoogd risico om later diabetes type II te ontwikkelen.

Als zwangerschapsdiabetes tijdig wordt herkend en behandeld, is de kans op complicaties klein. Vrouwen krijgen meestal gezonde baby's en de diabetes verdwijnt kort na de bevalling.

Oorzaken van zwangerschapsdiabetes

Tijdens de spijsvertering produceert het lichaam glucose uit het ingenomen voedsel, dat vervolgens in de bloedbaan terechtkomt. Als onderdeel van dit proces wordt insuline geproduceerd in de alvleesklier - een grote klier direct achter de maag. Insuline is een hormoon dat nodig is om de glucose in het bloed vrij te geven in de lichaamscellen, waar het wordt gebruikt als energie. Als het lichaam niet genoeg insuline aanmaakt of als de cellen er niet op reageren, blijft er te veel glucose in het bloed in plaats van in de cellen en kan het niet worden omgezet in energie.

Tijdens de zwangerschap is het vrouwelijk lichaam beter bestand tegen insuline. Hierdoor blijft er meer glucose over voor de baby. Voor de meeste zwangere vrouwen is dit geen probleem: als het lichaam meer insuline nodig heeft om overtollige glucose in het bloed te verwerken, scheidt de alvleesklier extra insuline af.

Tijdens de zwangerschap worden een aantal andere hormonen in grote hoeveelheden geproduceerd in de placenta, waardoor de baby verbonden is met de bloedtoevoer van de moeder. Bijna allemaal beïnvloeden ze de werking van insuline in de lichaamscellen en leiden ze tot een stijging van de bloedsuikerspiegel. Een lichte stijging na de maaltijd is heel normaal tijdens de zwangerschap. Als de alvleesklier echter niet meer kan voldoen aan de verhoogde vraag naar insuline tijdens de zwangerschap, stijgt de bloedsuikerspiegel te hoog omdat de lichaamscellen de glucose niet kunnen opnemen. Deze aandoening staat bekend als insulineresistentie. Bij insulineresistentie heeft het lichaam van de moeder moeite om insuline te gebruiken. Ze heeft tot drie keer meer insuline nodig dan normaal. Het resultaat is zwangerschapsdiabetes. Zonder voldoende insuline kan glucose niet vanuit het bloed in de cellen komen en omgezet worden in energie. De glucose hoopt zich steeds meer op in het bloed. Dit staat bekend als hyperglykemie. 

Tijdens zwangerschapsdiabetes veroorzaken de hormonen in de placenta een stijging van de bloedsuikerspiegel, wat de groei en gezonde ontwikkeling van de baby kan beïnvloeden. Zwangerschapsdiabetes treedt meestal op in de tweede helft van de zwangerschap, soms al in de 20e week, maar meestal later.

Wie heeft er last van zwangerschapsdiabetes?

Elke vrouw kan zwangerschapsdiabetes krijgen. Sommige vrouwen lopen echter een verhoogd risico. De risicofactoren zijn onder andere

• Ouder dan 25 jaar: Zwangere vrouwen ouder dan 25 jaar hebben meer kans op zwangerschapsdiabetes.
• Ziekten in de familie of persoonlijke reeds bestaande aandoeningen: Het persoonlijke risico op zwangerschapsdiabetes neemt toe als de vrouw lijdt aan prediabetes, d.w.z. een licht verhoogde bloedglucosespiegel, wat een voorloper kan zijn van diabetes type II. Als een naast familielid van de vrouw (ouders en broers of zussen) aan diabetes type II lijdt, is het risico ook verhoogd. Vrouwen die eerder zwangerschapsdiabetes hebben gehad, lopen meer kans om het te ontwikkelen als ze opnieuw zwanger worden. Er is ook een hoger risico bij eerdere geboorten van kinderen met een geboortegewicht van meer dan 4,1 kg of bij onverklaarde doodgeboorten.
• Overgewicht: Vrouwen met aanzienlijk overgewicht en een body mass index (BMI) van 30 of meer hebben een hoger risico.
• Afkomst: Vrouwen van Afrikaanse, Indiaanse, Aziatische, Latijns-Amerikaanse of Pacifische afkomst lopen ook een hoger risico.

Symptomen van zwangerschapsdiabetes

De meeste vrouwen die aan zwangerschapsdiabetes lijden, merken normaal gesproken geen of slechts milde symptomen. Deze omvatten bijvoorbeeld een verhoogde dorst of een frequentere aandrang om te plassen. De meeste vrouwen ontdekken hun aandoening tijdens controles nadat de juiste tests zijn uitgevoerd.

Gevolgen en risico's van zwangerschapsdiabetes

De meeste vrouwen met zwangerschapsdiabetes krijgen gezonde kinderen. Zwangerschapsdiabetes die niet optimaal wordt behandeld, kan echter leiden tot ongecontroleerde bloedsuikerspiegels, wat gevaarlijk kan zijn voor zowel de aanstaande moeder als de baby. Dit betekent ook een grotere kans op een bevalling via een keizersnede.

Complicaties die invloed kunnen hebben op de baby

Als je zwangerschapsdiabetes hebt, loopt je baby een verhoogd risico op:

• een hoger geboortegewicht. Extra glucose in je bloedbaan bereikt ook de placenta. Hierdoor gaat de alvleesklier van je baby extra insuline afscheiden. Dit kan leiden tot een verhoogde groei van de baby (macrosomie). Zeer grote baby's met een geboortegewicht van meer dan 4,1 kg lopen meer kans om vast te komen zitten in het geboortekanaal, letsel op te lopen bij de geboorte of een keizersnede nodig te hebben.
• vroeggeboorte en ademnoodsyndroom. Een hoge bloedsuikerspiegel bij de moeder verhoogt het risico op een vroeggeboorte. De baby kan te vroeg geboren worden. Soms raden artsen in zulke gevallen een vroegtijdige bevalling aan omdat de baby zo groot is.

Baby's die te vroeg ter wereld komen, hebben meer kans op ademhalingsproblemen en het syndroom van ademnood. Deze baby's kunnen hulp nodig hebben bij het ademhalen totdat hun longen volgroeid en sterker zijn. Baby's van moeders met zwangerschapsdiabetes hebben meer kans op ademhalingsproblemen, zelfs als ze niet te vroeg worden geboren.

• Lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie). Soms daalt de bloedsuikerspiegel van de baby te laag na de geboorte (hypoglykemie) omdat de baby te veel insuline aanmaakt. Ernstige hypoglykemie kan leiden tot aanvallen. Een snelle toevoer van voedsel of, in sommige gevallen, een glucose-infuus kan de bloedsuikerspiegel van de baby weer op peil brengen.
• Diabetes type II op latere leeftijd. Kinderen van moeders met zwangerschapsdiabetes hebben een hoger risico op type II diabetes op latere leeftijd.

Onbehandelde zwangerschapsdiabetes kan leiden tot het overlijden van de baby kort voor of kort na de geboorte.

Complicaties bij de aanstaande moeder

In het geval van zwangerschapsdiabetes loopt de moeder een verhoogd risico op

• Hoge bloeddruk en pre-eclampsie. Zwangerschapsdiabetes verhoogt het risico op hoge bloeddruk en pre-eclampsie. Dit laatste is een ernstige zwangerschapscomplicatie die hoge bloeddruk en andere symptomen veroorzaakt die het leven van zowel de baby als de moeder bedreigen.
• Diabetes in een later stadium. Vrouwen die eenmaal zwangerschapsdiabetes hebben ontwikkeld, hebben een groter risico om de ziekte tijdens een volgende zwangerschap te ontwikkelen. Bovendien neemt het risico op diabetes type II toe met de leeftijd. U kunt dit risico echter verminderen door een gezonde levensstijl aan te nemen met een evenwichtig dieet en regelmatige lichaamsbeweging.

Minder dan één op de vier vrouwen met zwangerschapsdiabetes ontwikkelt diabetes type II als ze na de zwangerschap hun ideale gewicht behouden.

Diagnose van zwangerschapsdiabetes

Je arts zal je persoonlijke risico op zwangerschapsdiabetes vroeg in je zwangerschap beoordelen.

Als je tot een risicogroep behoort - bijvoorbeeld omdat je BMI 30 of meer is (voor de zwangerschap) of je ouders, broers of zussen of een van je kinderen diabetes heeft - zal je arts bij je eerste prenatale bezoek een diabetesonderzoek doen.

Als het risico gemiddeld is, voert de arts normaal gesproken een diabetesonderzoek uit in het tweede trimester tussen de 24e en 28e week van de zwangerschap. In Oostenrijk is dit routineonderzoek al opgenomen in het moeder-kind paspoort en in Duitsland maakt de test ook deel uit van de zwangerschapsrichtlijnen.

Routineonderzoek naar zwangerschapsdiabetes

• Initiële glucosetolerantietest: U moet een stroperige glucoseoplossing drinken. Na een uur wordt er een kleine hoeveelheid bloed afgenomen en wordt uw bloedsuikerspiegel gemeten. Een waarde onder 130 tot 140 milligram per deciliter (mg/dl) of 7,2 tot 7,8 millimol per liter (mmol/l) wordt als normaal beschouwd. Soms varieert deze waarde afhankelijk van het testlaboratorium of de kliniek.

Een hogere waarde betekent gewoon dat je een verhoogd risico op zwangerschapsdiabetes hebt. Een verdere glucosetolerantietest is nodig voor een diagnose.

• Vervolg glucosetolerantietest: Als je bloedglucosespiegel na een uur nog steeds verhoogd is, zal je arts een orale glucosetolerantietest laten doen. Hiermee kan worden bepaald of je zwangerschapsdiabetes of een andere ziekte hebt. Voor de test moet je nuchter zijn, dat wil zeggen dat je acht tot twaalf uur van tevoren niets mag eten of drinken (behalve water). Eerst wordt er bloed afgenomen en wordt je nuchtere bloedsuikerspiegel bepaald. Daarna drink je een suikeroplossing. Na één, twee en drie uur wordt je bloedsuikerspiegel gemeten. Als een van deze metingen een verhoogd niveau laat zien, heb je waarschijnlijk geen zwangerschapsdiabetes. Het kan echter zijn dat je lichaam moeite heeft om de bloedsuikerspiegel in evenwicht te houden. Je arts zal je aanbevelingen geven over hoe je dit kunt voorkomen. Meestal vereist dit een verandering van dieet. Als twee of meer van deze metingen een verhoogde waarde laten zien, heb je zwangerschapsdiabetes. Je arts zal nu de volgende stappen bespreken en een persoonlijk behandelplan opstellen.

Behandeling van zwangerschapsdiabetes

De behandeling van zwangerschapsdiabetes is gericht op het in evenwicht brengen van de bloedsuikerspiegel, zodat deze op hetzelfde niveau komt als bij zwangere vrouwen zonder zwangerschapsdiabetes. De behandeling omvat altijd een speciaal dieet en geplande lichaamsbeweging.

Als zwangerschapsdiabetes bij je is vastgesteld, zal je arts regelmatige controles aanbevelen, vooral tijdens de laatste drie maanden van de zwangerschap. Bij deze controles wordt je bloedglucosespiegel geanalyseerd. Het kan zijn dat u zelf elke dag uw bloedsuikerspiegel moet meten en dit nauwkeurig moet documenteren.

Als je bloedsuikerspiegel met deze maatregelen niet in balans kan worden gehouden, heb je insuline nodig. Als er bijkomende zwangerschapscomplicaties optreden, zijn er verdere onderzoeken nodig om de gezondheidstoestand van de baby in detail te controleren. Deze onderzoeken omvatten een controle van de functie van de placenta. De placenta voorziet je baby van zuurstof en voedingsstoffen. De bloedsomloop van je baby is via dit orgaan met jou verbonden.

Als zwangerschapsdiabetes niet onder controle kan worden gebracht, kan dit de placenta aantasten en de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen voor de baby belemmeren.

Je arts zal verdere tests uitvoeren om de gezondheid van de baby nauwlettend in de gaten te houden.

1. voeding bij zwangerschapsdiabetes

De beste manier om je bloedsuikerspiegel onder controle te houden is door de juiste voedingsmiddelen op het juiste moment en in de juiste portiegroottes te eten. Dit voorkomt overmatig gewichtsverlies, wat een extra risico op complicaties met zich meebrengt. Artsen raden aan om niet af te vallen tijdens de zwangerschap. Het lichaam van een zwangere vrouw werkt al tot het uiterste om voor haar ongeboren kind te zorgen. Uw arts kan echter gewichtsdoelen stellen op basis van uw gewicht vóór de zwangerschap.

Een gezond dieet bevat fruit, groenten en volkorenproducten, d.w.z. voedingsmiddelen met veel voedingsstoffen en vezels en weinig vet en calorieën. Tegelijkertijd wordt de consumptie van sterk bewerkte koolhydraten, waaronder snoep, beperkt.

Regelmatige maaltijden (tussendoortjes) die gelijkmatig over de dag verdeelde koolhydraten leveren, voorkomen grote pieken in de bloedsuikerspiegel. De American Diabetes Association raadt vrouwen met zwangerschapsdiabetes aan om drie kleine tot middelgrote maaltijden en twee tot vier tussendoortjes per dag te eten.

Een gezond dieet dat je helpt je bloedsuikerspiegel te reguleren omvat

• Niet te veel koolhydraten tegelijk
• Complexe koolhydraten met een hoog vezelgehalte
• Koolhydraten alleen in combinatie met eiwitten of gezonde vetten
• Geen maaltijden overslaan
• Eiwit- en vezelrijke koolhydraten bij het ontbijt
• weinig tot geen voedsel met een hoog suikergehalte
• elke dag een verscheidenheid aan volkorenproducten, fruit en groenten
• Beperkt alcoholgebruik
• weinig zout

Voedingsmiddelen met een lage glykemische index

Als je zwangerschapsdiabetes hebt, moet je voedingsmiddelen met een lage glykemische index eten.

De glykemische belasting wordt bepaald door de hoeveelheid koolhydraten in grammen in een portie van een bepaald voedingsmiddel te vermenigvuldigen met de glykemische index (GI). Dit getal geeft een betere indicatie van het werkelijke effect van het voedingsmiddel op de bloedsuikerspiegel.

Voedingsmiddelen met een lage glykemische belasting worden langzamer verteerd dan enkelvoudige koolhydraten in voedingsmiddelen met een normaal hoge GI.

Een glykemische belasting van tien of minder wordt als laag beschouwd en is daarom ideaal voor vrouwen met zwangerschapsdiabetes die hun bloedsuikerspiegel in balans willen houden.

Voedingsmiddelen met een lage glykemische belasting zijn onder andere

• 100 procent volkorenbrood of volkorengraanproducten
• zetmeelarme groenten
• sommige zetmeelrijke groenten zoals erwten en wortelen
• sommige soorten fruit zoals appels, sinaasappels, grapefruit, perziken en peren
• Bonen
• Lenzen
• Kikkererwten

Al deze voedingsmiddelen geven suiker langzaam af aan de bloedsomloop en ondersteunen zo een stabiele bloedsuikerspiegel.

Meer eiwitten

Naast koolhydraten moet je meer eiwitten eten of overschakelen op eiwithoudende koolhydraten. Dit helpt je om je bloedsuikerspiegel in balans te houden. Vrouwen met zwangerschapsdiabetes moeten mager, eiwitrijk voedsel eten. Bijvoorbeeld:

• Vis, kip en kalkoen
• Eieren
• Tofu
• Bonen
• Noten
• Zaden en pitten
• Quinoa
• Pulsen

Onverzadigde vetten

Onverzadigde vetten maken ook deel uit van een gezond dieet. Onverzadigde vetten zitten in:

• Olijfolie
• Arachideolie
• Avocado's
• De meeste noten en zaden
• Zalm
• Sardientjes
• Tonijn
• Chia zaden

Voedingsmiddelen met suiker vermijden

Je moet suikerrijk voedsel of suikerhoudende dranken zo veel mogelijk vermijden. Dit zal helpen om de effecten van zwangerschapsdiabetes te minimaliseren.

De bloedsuikerspiegel stijgt na het eten van suikerhoudende voedingsmiddelen, vooral als ze geraffineerd en bewerkt zijn. Vrouwen met zwangerschapsdiabetes wordt geadviseerd om de consumptie van suikerhoudende voedingsmiddelen zoveel mogelijk te beperken of te vermijden.

Deze omvatten:

• Taart
• Gebak
• Zoetigheden
• Pudding
• Limonade
• Vruchtensap met toegevoegde suiker

Vermijd voedingsmiddelen met een hoog zetmeelgehalte

Zetmeelrijk voedsel bevat veel koolhydraten en heeft een grote invloed op de bloedsuikerspiegel. Eet daarom alleen kleine porties. Sommige voedingsmiddelen met een zeer hoog zetmeelgehalte moeten sterk worden beperkt of bij voorkeur helemaal worden vermeden. Deze omvatten

• Aardappelen
• Wit brood
• witte rijst
• Lichtgekleurde pasta

Vermijd verborgen suikers en koolhydraten

Sommige voedingsmiddelen zien er niet eens uit alsof ze suiker of koolhydraten bevatten. Hier zijn een paar voorbeelden:

• Sterk bewerkte voedingsmiddelen
• wat specerijen zoals dressing en ketchup
• Fast Food
• Alcohol

Melk en fruit bevatten van nature suiker en kunnen in gematigde hoeveelheden worden geconsumeerd.

Er is geen dieet dat geschikt is voor alle vrouwen. Praat met je arts of een diëtist in een diabetesadviescentrum en stel samen een dieetplan op. Dit is gebaseerd op je huidige gewicht, je zwangerschapsdoelen, bloedglucosewaarden, mate van lichaamsbeweging, voedselvoorkeuren en je budget.

 

2. lichaamsbeweging voor zwangerschapsdiabetes

Regelmatige lichaamsbeweging is belangrijk voor elke vrouw voor, tijdens en na de zwangerschap. Lichaamsbeweging verlaagt de bloedsuikerspiegel. Glucose komt in toenemende mate vrij in de cellen, waar het wordt omgezet in energie. Bovendien wordt de insulinegevoeligheid van de cellen verhoogd. Het lichaam hoeft dus minder insuline aan te maken om de suiker naar de cellen te transporteren.

Lichaamsbeweging verlicht ook veel voorkomende zwangerschapsklachten zoals rugpijn, spierkrampen, zwellingen, constipatie en slaapproblemen. Lichaamsbeweging brengt je in vorm voor de laatste inspannende weken van de zwangerschap en de bevalling.

Vraag toestemming aan je arts en zorg ervoor dat je meerdere keren per week gematigde versterkende oefeningen doet. Als je lang niet hebt gesport, begin dan langzaam en voer de oefeningen geleidelijk op. Zwemmen, wandelen en fietsen zijn allemaal geschikt tijdens de zwangerschap. Dat geldt ook voor yoga en aerobics. Dagelijkse huishoudelijke taken en tuinieren tellen ook mee als lichaamsbeweging.

Zwemmen

Veel artsen en fitnesstrainers zijn van mening dat zwemmen een van de veiligste sporten is voor zwangere vrouwen. Zwemmen brengt je lichaam in vorm zonder je gewrichten te belasten. Het verhoogt de hartslag en zorgt voor cardiovasculaire training zonder het risico op oververhitting.

Bovendien kun je niet vallen tijdens het zwemmen. Vooral zwangere vrouwen hebben vaak moeite met hun evenwichtsgevoel en lopen een groot risico om te struikelen of te vallen. Dit kan je niet overkomen tijdens het zwemmen (zolang je nog in het zwembad bent). Zwemmen is een van de watersporten. Maar niet alle watersporten worden aanbevolen voor zwangere vrouwen.

Zwangere vrouwen moeten duiken of waterskiën vermijden.

Wandelen

Wandelen is een geschikte sport die vooral veilig is. Het belast de knieën minder dan hardlopen. De meeste mensen kunnen wandelsessies gemakkelijk in hun dagelijkse schema integreren. Begin langzaam en doe ruim van tevoren een warming-up. Stel jezelf realistische doelen en draag verstandige schoenen. Zo kun je valpartijen voorkomen en je voeten ontlasten.

Hardlopen & joggen

Als je voor je zwangerschap al regelmatig hardliep, kun je daarmee doorgaan. Zo niet, dan moet u zeker met uw arts bespreken of het veilig en aan te raden is om tijdens de zwangerschap te gaan hardlopen. Zorg er tijdens het hardlopen voor dat je voldoende drinkt, vermijd oververhitting en draag goede hardloopschoenen.

Fietsen

Een fiets draagt je gewicht. Hierdoor wordt je lichaam minder belast. Een fitnessfiets is het meest geschikt omdat het risico om te vallen kleiner is. Naarmate je taille groter wordt, verschuift je zwaartepunt en neemt het risico om te vallen toe. De belasting op je rug neemt ook toe. Begin langzaam en overdrijf niet.

Yoga

Yoga wordt al lang erkend als een goede manier om stress te verminderen en het lichaam te ontlasten. De meeste oefeningen zijn veilig voor jou en je baby, zolang je jezelf niet te veel inspant. Er zijn ook speciale yogalessen voor zwangere vrouwen. Ga niet te lang plat op je rug liggen en rek je niet te veel uit.

Aerobics

Als u voor uw zwangerschap al aerobics deed, kunt u daarmee doorgaan. Overleg wel met uw arts als u weer wilt beginnen. Sommige vrouwen hebben moeite om hun evenwicht te bewaren. Wees vooral voorzichtig naarmate uw zwangerschap vordert. Misschien wilt u een speciale les volgen voor zwangere vrouwen? De meeste fitnesscentra bieden dergelijke cursussen aan. Zorg ervoor dat je niet te lang plat op je rug ligt.

3. insulinetherapie voor zwangerschapsdiabetes

De meeste vrouwen beheersen hun zwangerschapsdiabetes met een speciaal dieet en regelmatige lichaamsbeweging.

Toch heeft 15% van alle getroffen vrouwen insulinetherapie nodig.

Dit zijn meestal insuline-injecties. Als jij een van hen bent, heb je drie insuline-injecties per dag nodig. Je arts zal je laten zien hoe je jezelf injecteert.

Het is heel belangrijk dat u uw bloedsuikerspiegel goed in de gaten houdt. U krijgt hiervoor een speciaal testapparaat en gedetailleerde instructies. Je moet elke ochtend en één of twee uur na elke maaltijd in je vinger prikken met een scherpe naald. Voor de meeste vrouwen is dit het meest ongemakkelijke deel van de hele behandeling.

Na de zwangerschap

Laat zes tot twaalf weken na de bevalling en elke één tot drie jaar een diabetesonderzoek doen. Bij de meeste vrouwen verdwijnt de diabetes vrij snel na de bevalling. Als dit niet het geval is, heb je diabetes type II. Maar zelfs vrouwen bij wie de diabetes na de bevalling weer verdwijnt, lopen een groot risico om blijvende diabetes te ontwikkelen. Ongeveer de helft van hen zal op latere leeftijd diabetes type II ontwikkelen. Het is daarom vooral belangrijk voor vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad om regelmatig te blijven bewegen en gezond te blijven eten. Dit kan je persoonlijke risico verminderen. Herinner je arts eraan om elke één tot drie jaar een diabetesonderzoek uit te voeren.

 

Bronnen (in het Engels):

Shepherd, E., Gomersall, J. C., Tieu, J., Han, S., Crowther, C. A. & Middleton, P. (2017, November). Combined diet and exercise interventions for preventing gestational diabetes mellitus. The Cochrane Database of Systematic Reviews, 11:CD010443, doi: 10.1002/14651858.CD010443.pub3

Brown, J., Grzeskowiak, L., Williamson, K., Downie, M. R. & Crowther, C. A. (2017, November). Insulin for the treatment of women with gestational diabetes. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 11:CD012037. doi: 10.1002/14651858.CD012037.pub2

Cordero, Y., Mottola, M. F., Vargas, J., Blanco, M. & Barakat, R. (2015, July). Exercise Is Associated with a Reduction in Gestational Diabetes Mellitus. Medicine and Science in Sports and Exercise, 47(7):1328-33, doi: 10.1249/MSS.0000000000000547

Wang, C., Guelfi, K. J., Yang, H. X. (2016, December). Exercise and its role in gestational diabetes mellitus. Chronic Diseases and Translational Medicine. 2(4):208-214, doi: 10.1016/j.cdtm.2016.11.006

Brown, J., Alwan, N. A., West, J., Brown, S., McKinlay, C. J., Farrar, D. et al. (2017, May). Lifestyle interventions for the treatment of women with gestational diabetes. The Cochrane Database of Systematic Reviews, 5:CD011970, doi: 10.1002/14651858.CD011970.pub2 

Tieu, J., Shepherd, E., Middleton, P. & Crowther, C. A. (2017, January). Dietary advice interventions in pregnancy for preventing gestational diabetes mellitus. The Cochrane Database of Systematic Reviews, 1:CD006674, doi: 10.1002/14651858.CD006674.pub3 

Han, S., Middleton, P., Shepherd, E., Van Ryswyk, E. & Crowther, C. A. (2017, February). Different types of dietary advice for women with gestational diabetes mellitus. The Cochrane Database of Systematic Reviews, 2:CD009275, doi: 10.1002/14651858.CD009275.pub3 

Brown, J., Ceysens, G. & Boulvain, M. (2017, June). Exercise for pregnant women with gestational diabetes for improving maternal and fetal outcomes. The Cochrane Database of Systematic Reviews, 6:CD012202, doi: 10.1002/14651858.CD012202.pub2 

Bain, E., Crane, M., Tieu, J., Han, S., Crowther, C. A. & Middleton, P. (2015, April). Diet and exercise interventions for preventing gestational diabetes mellitus. The Cochrane Database of Systematic Reviews, (4):CD010443, doi: 10.1002/14651858.CD010443.pub2